Transteoretyczny model zmiany, stworzony przez Jamesa Prochaskę i Carlo DiClemente, stanowi cenną podstawę teoretyczną dla coachingu zmiany. Integrując oba podejścia, można efektywnie wspierać klientów na różnych etapach ich procesu transformacji.

Transteoretyczny model zmiany a coaching

Model Prochaski i DiClemente zakłada, że proces zmiany zachowania jest spiralny i składa się z następujących stadiów:

1. Prekontemplacja – Klient nie dostrzega potrzeby zmiany. W coachingu na tym etapie kluczowe jest budowanie świadomości problemu oraz pomoc w rozpoznaniu potencjalnych korzyści wynikających z jego rozwiązania. Coach może zadawać pytania prowokujące refleksję, np.: "Co mówią inni na temat Twojej sytuacji?", "Co mogłoby się zmienić, gdybyś podjął jakieś działanie?".
2. Kontemplacja – Klient jest świadomy potrzeby zmiany, ale doświadcza ambiwalencji. Rolą coacha jest wsparcie w przełamaniu tego stanu, poprzez wzmacnianie motywacji i analizę zysków oraz strat wynikających zarówno z pozostania w obecnej sytuacji, jak i z podjęcia działań zmieniających. Skuteczne pytania mogą brzmieć: "Co zyskujesz, pozostając w tym stanie?", "Jakie korzyści przyniesie Ci zmiana?".
3. Przygotowanie – Klient podejmuje decyzję o zmianie i przygotowuje plan działania. Coach wspiera w budowaniu konkretnych kroków i ustalaniu realistycznych celów. Narzędzia coachingowe, takie jak SMART (określanie celu, który jest: konkretny, mierzalny, osiągalny, realistyczny, określony w czasie), mogą pomóc w tym etapie.
4. Działanie – Klient aktywnie podejmuje działania na rzecz zmiany. Coach pełni funkcję wsparcia, pomagając w monitorowaniu postępów, wzmacnianiu motywacji oraz adaptacji strategii w razie trudności. Pomocne pytania to np.: "Co możesz zrobić, aby utrzymać tempo zmian?", "Jakie zasoby możesz wykorzystać, aby poradzić sobie z ewentualnymi przeszkodami?".
5. Podtrzymanie – Klient uczy się nowych umiejętności i stara się zapobiec powrotowi do wcześniejszych wzorców. Coach wspiera w identyfikacji sytuacji ryzykownych oraz w budowaniu strategii radzenia sobie z nimi.
6. Rozwiązanie – Zmiany zostają ugruntowane. Coach może pomóc w refleksji nad całym procesem oraz w wyciągnięciu wniosków, które zwiększą trwałość efektów.

Aspekt profilaktyki w coachingu zmiany

W kontekście profilaktyki kluczowe jest:

• Rozpoznanie etapu zmiany – Coach określa, na jakim etapie procesu znajduje się klient, by dostosować odpowiednie strategie wsparcia.
• Praca z oporem – W coachingu zmiany opór traktowany jest jako naturalny element procesu, co pozwala na budowanie z klientem strategii, które pomagają go osłabić.
• Tworzenie środowiska wspierającego zmianę – Coach może wspierać klienta w identyfikacji osób oraz sytuacji, które będą sprzyjać utrzymaniu pozytywnych zmian. Kluczowe jest także wskazanie elementów otoczenia, które mogą działać destrukcyjnie (np. kontakt z toksycznymi znajomymi).

Zastosowanie transteoretycznego modelu zmiany w coachingu

Integracja transteoretycznego modelu zmiany z coachingiem umożliwia:

• Indywidualizację podejścia – Coach dostosowuje swoje interwencje do aktualnego stadium zmiany, co zwiększa skuteczność pracy.
• Rozumienie oporu – Model pomaga zrozumieć opór klienta jako naturalny element procesu zmiany, co ułatwia pracę nad przezwyciężaniem barier.
• Wzmocnienie motywacji – Coach wykorzystuje odpowiednie techniki (np. dialog motywujący) dostosowane do etapu zmiany.

Podsumowanie

Transteoretyczny model zmiany to skuteczna baza teoretyczna wspierająca proces coachingowy. Świadomość etapów zmiany oraz umiejętne dostosowanie działań do bieżących potrzeb klienta znacząco zwiększa szanse na trwałe i efektywne rezultaty. Dzięki połączeniu obu podejść coach może skuteczniej wspierać swoich klientów na drodze do pożądanej transformacji, uwzględniając jednocześnie elementy profilaktyki, które pomagają zapobiegać nawrotom niepożądanych zachowań.